weten, chirayliqtur hemme nersisi......

weten---neqeder bir yiqimliq söz disingizchu... buningdek wezini ighir, mezmoni mol ikkinchi bir sözni tipish asan bolmisa kérek. Weten nime? u ata-animizning, dost-qirindashlirimizning ghuwa simayisi; u tunji söyginimizning alwun kölenggüsi; u tektimakandiki ezan awazi; u tengritagh, altay boyliridiki chöp puraqliri; u yargholdiki qedimi sheherning qizghuch renggi; u kindék qinimiz tökülgen jay... meyli qanchilik iniqlima bireyli, tilimiz yenila “weten” bilen teng urghup chiqqan issiq qinimizni ipadileshke amalsiz!

ata-anisidin ayrilip baqmighan adem ata-anining qedrini chüshenmigendek, wetennimu wetendin ayrilip baqmighan adem heqqi chüshenmeydiken. wetenning nimilikini tunji qitim kuligha barghanda bir his qilghan. likin u chaghda etrapimda yene qirindashlirim bar idi, leghmen sighinsaq uyghurlaning ashxanilir bar idi. shundaqtimu bir yilni ming teslikte toshquzup yurtqa qayttuq, poyiz qumulgha az qalghanda, bir eski tamgha yizilghan qumul digen uyghurche xetni körüp shundaq bir hayajangha chömgen iduq. hazir yat elde, mendin bashqa birmu uyghur bolmighan sheherde wetenning nimilikini xuddi adil tuniyazning qeshqerdiki " yer-shari " namliq shi'iridikidek his qilimen, nimidigen isil yizilghan shi'ir, her bir quri xuddi biri yürükümni yirip oqup biriwatqandek...

qeshqerdiki yer shari namliq dastandin parche

adil tuniyaz
... ...

‫qushlar‬
‫.wetensiz qushlar‬
‫.pesillerge weten dep yighlar‬
‫.sersan shamal kötürüp yürer‬
‫.ghazingini öz wetinining‬
‫.ghéripliqtek‬
‫.égiz bina‬
‫.qoshna öydiki adem‬
‫.tam‬
‫.ikkinichi qétimliq örp-adet‬
‫,toy‬
‫,natonush depne murasimi‬
‫.qushlarning yéshi‬
‫.eynek ghéripliq‬
‫.qol yetmes ishik‬
‫.karwat‬
‫.qachqan uyqu‬
‫ochuq dérizidiki‬
‫ap'aq sanggilap turghan‬
‫.wetenning muzlighan qoli‬
‫.ghem tolghan küldan‬
‫.ayropilan‬
‫,déngiz‬
‫.qushlarning yéshi‬
hemme yerde yat adem‬
‫,meyli tur parizhning güzili bilen‬
‫.yenila özungning emestek külkeng‬
‫.esleysen nem qilip qolyaghliqingni‬
‫,wetende derdingmu özüngning derdi‬
‫.wetende yighangmu öz tiling bilen‬
‫-mélyun bop ketkin beribir yerlik‬
‫.qelender aldida bir kepengmu yoq‬
‫.her kim baqalaydu közüngge soghuq‬
‫,meyli sen sharap ich altun qedehte‬
‫bir köpük chiqsila üstige leylep‬
‫.oqusang yézilghan weten digen xet‬
‫bérlin asminida körisen her kech‬
‫.jimiki yultuzdin uyghur közini‬
‫muqeddes büwi meryem chirkawi‬
‫körüner sen ösken tar kochidiki‬
‫.kichik bir meschittek uyghurung salghan‬
‫,hej qilip mekkige barsang nawada‬
‫.tuyular yurtungda qalghandek xuda‬
‫,mubada dozaxta bolsimu weten‬
‫.menggü bir muhajir jennetkimu sen‬
‫weten, ih weten‬
‫,chirayliqtur hemme nersisi‬
‫.chirayliqtur uning qayghusimu hem‬
‫,göherdur, alimdur, xushpuraq güldur‬
‫.weten dalisida körgen tong tizek‬
‫,eysadur, musadur yurtung adimi‬
‫.yat yurtta tughqanmu tuyulmas dosttek‬
‫wetende bir natonush bal‬a
‫yügürüp ötken bolsa aldingdin‬
‫.yüz yildimu chiqmas yadingdin‬
‫tillap salghan bolsang ilgiri‬
öz élingde öz tilingda öz;‬
‫tapalmaysen dunyada hazir‬
‫.shu tildinmu güzelrek bir söz‬
‫shé'irini oqusang bezen‬
gézitlerdin paz ya tagornin;‬
‫,tétimaydu sanga u qilche
‫.öz yurtungda éytqan qoshaqche
‫uzatqanda ezra'il bir kün‬
‫,deste tizip ölüm gülidin‬
‫.sen özüngge toquysen kipen‬
‫.wetendiki xiyallar bilen‬
‫yat tupraqta kömülgende sen‬
‫...kömülidu qelbingge weten‬
‫séghinghanda qeshqerni‬
‫chet'eldiki her bir muhajir‬
.shundaq yazar xet yazsa axir

... ...