Jun 13, 2010

anayurt: sen üchün bir ümid

anayurt: sen üchün bir ümid
----kelgüsidiki wetinimiz hawarayi heqqidiki ihtimalliqlar

yurtimiz dunyadiki eng qurghaq rayonlarning biri, bolopmu teklimakan del shu alahide qurghaqliq seweblik dunyadiki eng chong köchme qumluq bolop qalghan. hindi okyandin kelgen yamghurluq iqimni igizliki himalayadin qalsila ikkinchi orunda turidighan qara-qurum taghliri tosiwalsa, sibiryedin kilidghan hölchilikni tengritaghliri tosup qoyidude tarim oymanliqi teb'ila hichqandaq bolut kirelmes kohiqapqa aylinip qalidu. likin buningliq bilen bu taghlarni qarghashning hajiti yoq. yene shu ötelmigen bolutlar özining dedini shu taghlargha tökiwitidude bu heywetlik taghlarni muzluq bilen toyunduridu. del shu muzluqtin irigen sular pütün tarim, qarasheher, ili, sir we amu deryalirini su bilen qamdaydu. bu deryalar pütün ottura asiyadiki medeniyetni esirlerdin biri böshükide tewritip kiliwatidu.

likin aral dingizning yoqulushi bilen bashlanghan tiragidiye hemmimizni chöchötüp qoydi. eyni waqitta alimlar aral dingiz yoqilip kitidu digende ishenmigen idim, xuddi ular bek ashurup mubalighe qilghandek. emdi yene shu alimlar hayatliqimizning tomurliri bolghan shu deryalar, yer-sharining illishi tesiride tengritagh, pamir we qaraqurumdiki muzluqlarning yoqilishi bilen birge yoqilidu dep bisharet bermekte. emeliyette bu hazir bisharet emes, biz addi közimiz bilen köziteligidek tizlikte yüz biriwatidu. bashlanghuchta oquwatqinimda her tenepusta sirtqa chiqip xantengrini merkez qilghan tengritahglirigha toymay qaraydighan aditim bar idi, qachan bir küni shu yerlerge bir birip baqsam dep arman qilattim. ikki yil aldida öy yoqlash bilen bir bardim, diqqet qildimki men kichikmde bilidighan qar siziqliri köp özgirip, muzluqlar kichiklep kitiptu. bu xil realliq yurtimning kelgüsidin bekla ghem qilidighan qilip qoyghan idi. oylap baqayli, u muzluqlar yoqap ketse, tarim oymanliqidiki on milyon xelqimiz, ferghane wadisidiki 20 milyondin oshuq özbek, tajik qirindashlirimiz nimige tayinip yashaydu???

allah gha ming shükri, 122 yilliq tarixqa ige dunyada eng nopozluq zhurnal dölet jughrapiyesi ning 2009-yilliq 4-sanigha bisilghan bir maqale bizge aziraq ilham bolidiken. bu maqlide kelgüsi yirim esirde yer-sharining muhitida qurghaq rayonlarning kingiydighanliq ilimi modillar bilen texmin qilinghan, yer-shari xaraktirliq qurghaq we höl hawa iqimlirining uchrishish yüzi hazirqi shmali we jenuni 30° parallildin texminen shimali we jenubi 40° paralilgha yötkilidiken. buning bilen qurghaq rayonlar dairisi hazirqidin köp kingiyidiken. buning aqwiti dunyada ashliq qehetchilik peyda qilishi muqerrerliktek turidu. shundaqtimu maqalide birilgen xeritidki 2041 din 2070 yilighiche bolghan höl-yighin miqdarining bisharetlik xeritiside bizning yurtimiz höl-yighin 50 persent ashidighan (xeritidik yishil rengler) rayon bolop qalghan. royanimizla emes, pütkül qurghaq ottura asiya yishil rengliniptu.

xeyir, bu peqet bir modil, kim bilidu, allah ning qudritide yene nime özgirishler bolidu, tuyuqsiz yene bir ishlar chiqip shu alimlarmu aghzini ichipla qilishi mumkin. qaraaydighan bolsaq hazirqi astronomiyedimu qara öngkür qatarliqlar toghurluq mingdin oshuq modil bar, her modilning özige xas artuqchiliq we yitersizliki bar, likin qaysi modil eng toghra buninggha hazrqi ilim-pen tixi tejirbe arqiliq jawab bireligini yoq. belkim yuqariqi modilmu xata bolop chiqishi mumkin. shundaqtimu ümidsizlikke esir bolghan pikirlirim qaytidin bir ishilip qaldi. bildimki, insan her nersini qilsun, eger allah rizqimizni bergenla bolsa haman bir sewebler bilen bizge bir chiqish yolli biridighandek turidu:-)

1971-2000 yilghiche bolghan otturche höl-yighinning 2041-2070 yilliridiki otturche höl-yighin özgirish percenti ehwali




hawa iqlimi aylanmilirining hazirqi we kelgüsi ehwali




mezkur zhurnal shu sanining ulinishi
dölet zhughrapiyesi 2009-yilliq 4-san ulinishi

2010-yil, seper iyining 13-küni
Ulm